BALUN en choke zelfbouwen, die ook echt werkt

Op 6 februari 2024 is er weer een afdelingsavond. Die wederom plaatsvindt in De Blokhut Bramzijger. De afdelingsavond van 9 januari was goed bezocht. Deze nieuwe locatie biedt veel mogelijkheden die op de oude locatie niet mogelijk waren. Dank aan het bestuur dat er met succes gezocht is naar een nieuwe locatie. Het is nu aan de leden om er ook iets leuks van te maken, kom maar op met de ideeën en de hulp voor de uitvoering. Komende afdelingsavond staat in het teken van antenne-experimenten. Neem jouw bouwwerk of antenne mee. Meet het door of test het. Heb je een ander experiment of bouwwerk, laat het eens zien. Heb je een bouwwerk wat niet wil lukken? Twee weten altijd meer dan een. Hier een aftrap, bouw een BALUN. Maar zo eenvoudig is dit niet.

BALUN wat is het ook al weer

Klagen jouw buren over storing veroorzaakt door jouw uitzendingen? Dan is dit het artikel dat je eens moet bekijken. Samen met de YouTube video’s van TRX Lab. Hier geeft Peter duidelijke uitleg over de vele verschillende uitvoeringen. Niet alleen de wikkelingen zijn verschillend. Ook het materiaal dat voor een BALUN wordt gebruikt. Maar werken deze BALUN’s ook zoals ze zijn bedoeld? Hier kom je maar op een manier achter. Meten is weten.

Veel radiozendamateurs denken dat een BALUN is om de impedantie aan te passen van antenne naar transceiver. Maar is dat wel de primaire functie van een BALUN? Je kunt natuurlijk met een BALUN de in- en uitgangsimpedantie aanpassen. En er zijn veel ontwerpen die hier een uitstekend resultaat laten zien. Maar nogmaals de vraag is dit de primaire functie van een BALUN?

Nee, het is niet de primaire maar de secundaire functie. BALUN staat voor balanced en unbalanced. En zoals de naam doet vermoeden koppelt een BALUN onze gebalanceerde antenne aan het ongebalanceerde systeem van de coax en transceiver. Gebruik je deze aanpassing niet wordt je genadeloos afgestraft met een ‘common mode stroom’. Een goed werkende BALUN heeft niet alleen een goede SWR maar vooral een hoge demping op de common mode stroom (minimaal 20dB). De common mode stroom veroorzaakt nu juist veel storing op frequenties waar je het niet hebben wilt.

In de video Balun PART 1 geeft Peter een duidelijke uitleg met voorbeelden en metingen.

Materiaal voor de BALUN

Een goede BALUN maken heeft alles te maken met het gebruiken van de juiste materialen. Peter laat in zijn tweede video het verschil zien in het te gebruiken kernmateriaal. Door 10 wikkelingen om het kernmateriaal te wikkelen. Laat Peter de verschillen zien tussen de verschillende kernmaterialen. Door wikkelingen om een kernmateriaal te wikkelen en hier een signaal op zet. Krijg je een spoel met een bepaalde inductie. Met een spectrum analyzer en een tracking generator is dit goed inzichtelijk te maken. Aan de hand van de metingen komt Peter tot de conclusie dat FT240-43 het beste is om te gebruiken voor HF. Het functioneert niet alleen goed maar is ook nog eens ruim beschikbaar.

Ook de gebruikte bedrading is van groot belang voor het functioneren van een BALUN. Deze moet niet allen van de juiste impedantie zijn. Maar ook goed warmte kunnen verdragen zodat de isolatie niet smelt tijdens het gebruik. Maak je geen gebruik van de juiste bedrading zie je dit terug in een slechte SWR.

Nu duidelijk is dat niet alleen het juiste kernmateriaal maar ook de bedrading van belang is gaan we naar het wikkelen. De wikkelingen moeten strak om het kernmateriaal zitten. Netjes naast elkaar, met gelijke tussenruimte en de kern zo goed mogelijk vullen, conform ontwerp.

Uit de metingen blijkt duidelijk dat de BALUN niet beide goed kan doen. Dus en goed common mode stromen dempen en impedantie transformeren. Wil je toch beide dan zul je twee BALUN’s moeten maken die je achter elkaar schakelt. Zie video 2

4:1 en 9:1 BALUN’s

In video’s 3 en 4 laat Peter zien hoe je een goed resp. 1:4 en 1:9 BALUN maakt. Zie meer informatie onderaan dit artikel.

DG0SA

Wolfgang Wippermann (SK 29-05-2018) heeft alle ontwerpen getest. Niet alleen de verschillende materialen. Maar ook welke bedrading je wel of juist niet moet gebruiken. Op de website die in zijn nagedachtenis wordt onderhouden zijn alle geteste ontwerpen terug te vinden.

En nu lekker knutselen.

Meer informatie

• BALUN_Wiki
• BALUN_Part 1, Common mode current and balun’s magic
• BALUN_Part 2, Balun’s magic and how to wind and effective working Balun
• BALUN_Part 3, How to build an effective working 4:1 Balun for 800 watt HF power
• BALUN_Part 4, How to build an effective working 9:1 Balun for 800W input power
• DG0SA, website Wolfgang Wippermann (SK 29-05-2018)
• Ontwerp (pdf) 1 : 1 BALUN
• Ontwerp (pdf) 1 : 4 BALUN
• Ontwerp (pdf) 1 : 9 BALUN